Met de herontwikkeling van het gebied ‘Gasthuisvelden’ ontstaat een nieuw stuk stad in het centrum van Breda. Die veranderingen kunnen goed nieuws én slecht nieuws zijn voor omliggende wijken. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe voorzieningen, meer verkeer, hogere huizenprijzen of nieuwe klanten voor ondernemers in de wijk.
In de pilot ‘Inclusieve Gebiedsontwikkeling Fellenoord’ (2019-2020) onderzochten we hoe bewoners van de aanpalende wijk Fellenoord kunnen omgaan met deze veranderingen en welke kansen de herontwikkeling van Gasthuisvelden hen biedt. Zet faciliteerde de pilot met een social designaanpak en vormde de projectgroep samen met vertegenwoordigers van de gemeentelijke afdelingen Wijkzaken en Ruimte en van de provincie Noord-Brabant.
In onze ontwerpende aanpak was er veel aandacht voor het ontdekken en kaderen van de opgave en het ontwikkelen en testen van creatieve interventies. Dat deden we in nauwe samenwerking, vanuit verschillende disciplines. Doel van de pilot was de gebiedsontwikkeling Gasthuisvelden benutten als kans voor een inclusieve stad en een veerkrachtige buurt Fellenoord. Daarvoor gingen we op vernieuwende manieren in gesprek met bewoners, om zo het verbeeldingsvermogen te stimuleren om kansen voor de eigen wijk te zien. Geen klassieke bewonersavonden dus, maar Winterspelen organiseren, deurmatgesprekken houden en aanschuiven bij het Buurtontbijt. Telkens op zoek naar ‘het juiste gesprek’.
De interventie ‘Hottest Place In Town’, met een transparante iglo de wijk in, liet zien dat een lichte, kunstzinnige verstoring van de dagelijkse gang van zaken in de openbare ruimte nieuwe ontmoetingen en gesprekken mogelijk maakt. (Concept en uitvoering: Heleen van Doremalen)
"Zo leer je als gemeente hoe je in open dialoog met bewoners kunt samenwerken aan meervoudige waarde creatie" // Marcel Hermans, programmamanager Gebiedsontwikkeling Gasthuisvelden
In de volksmond wordt Gasthuisvelden ‘de Gasjes’ genoemd. In lijn daarmee gingen wij de wijk in als de ‘Gastjes van de Gasjes’. Onder deze paraplu hebben we verschillende interventies uitgerold. Het bleek een sterk concept om een relatie op te bouwen met de bewoners en vertrouwen te creëren. Herkenbaar en makkelijk overdraagbaar. Iedereen die met bewoners in gesprek wil kan de merchandise (onder andere T-shirts en bakfiets) gebruiken voor acties in de wijk: van medewerkers van de gemeente tot bewoners zelf.
Een lokaal in De Teruggave, het voormalige belastingkantoor in Gasthuisvelden, werd de creatieve werkruimte voor de pilot. Hier werden ideeën bedacht, uitgewerkt, getest en doorontwikkeld. Alle stappen en voorlopige resultaten werden vastgelegd op de muren, zodat proces en voortgang op beeldende wijze inzichtelijk werden. Dit stimuleerde de creativiteit van de projectgroep, maar ook die van bewoners, collega’s en stakeholders die meewerkten in het lab. De entourage gaf ook een andere dimensie aan het overleg. Heel belangrijk, want een samenwerking op het snijvlak van wijk- en gebiedsontwikkeling vraagt ruimte voor ongedwongen verkennen zonder gevolgen, om elkaars perspectieven te leren kennen en een gezamenlijk beeld te creëren. Het concept van een ‘open lab’ krijgt dan ook zeker een vervolg in de gebiedsontwikkeling Gasthuisvelden.
Op locatie creëerden we ‘het Lab’ waar we met diverse stakeholders vormgaven aan het social design proces, acties evalueerden, lessen leerden en samen met onze opdrachtgevers bespraken wat de volgende stap kon zijn.
We ontwikkelden het concept ‘Gastjes van de Gasjes’ om zichtbaar en herkenbaar in de wijk het gesprek te voeren met bewoners. We haakten aan bij bestaande initiatieven, initieerden zelf interventies en gingen langs de deuren om met een diversiteit van bewoners in gesprek te komen. Ook ontwikkelden we passende tools om tot een prikkelend en actief gesprek te komen.
Onze inzichten en geleerde lessen delen we met andere (Brabantse) gemeenten en iedereen die aan de slag wil met het betrekken van bewoners.
Hoewel de feitelijke veranderingen nog ver weg zijn, bleek het zinvol om de ruimte voor een open gesprek op een creatieve manier te verkennen. Er vonden bijzondere ontmoetingen plaats die aanknopingspunten bieden voor verdere verkenning, ontmoeting en samenwerking. We hebben veel kennis over de wijk en de bewoners verzameld, weten nu beter wat hen drijft en hoe ze te betrekken bij een gesprek over hun leefomgeving. Bewoners realiseren zich beter dat ze kunnen meedenken en -praten, en dat de ontwikkeling een positieve invloed kan hebben op hun leven en hun wijk.
Met de ‘Gastjes van de Gasjes’ hebben we een beweging gestart die zorgt voor nieuwsgierigheid in de wijk. Onder die vlag kunnen overheid en andere betrokkenen ook de komende jaren zichtbaar en herkenbaar in gesprek blijven met bewoners over de gebiedsontwikkeling. Uiteraard verschilden we binnen de projectgroep soms van mening; ieder kijkt vanuit zijn eigen perspectief. De crux van onze social designaanpak is dat je samen de ruimte creëert om die verschillende meningen een plek te geven in het proces. De synergie van die perspectieven is juist de toegevoegde waarde van een cross-over, in dit geval tussen het ruimtelijk en sociaal domein. Het heeft de samenwerking tussen verschillende afdelingen en bloedgroepen een nieuwe impuls en verdieping gegeven.
social designer
